De comeback van de stad gericht op de mens

Professor Tim Stonor, architect, erkend deskundige op het gebied van ruimtelijk ontwerp en directeur van het in het Verenigd Koninkrijk gevestigde Space Syntax (een leider op het gebied van door technologie aangestuurde stedenbouwkundige strategieën), heeft een overtuigende boodschap: veel van 's werelds grote stedelijke centra werden minder aantrekkelijk om in te wonen omdat ze niet in staat waren het hoofd te bieden aan toenemende issues als overbevolking, ontoereikende sanitaire voorzieningen, gevoeligheid voor pandemieën en, meer recentelijk, afhankelijkheid van de auto.

Verder werden de kunsten van de mensgerichte stadsplanning en ruimtelijke vormgeving vergeten.

Maar het levenswerk van Stonor is geweest om deze concepten drastisch om te draaien door het herintroduceren van aloude ruimtelijke principes van wat steden succesvol maakt, geholpen door de nieuwste modelleringsinstrumenten en het betrekken van stedelijke belanghebbenden om het allemaal te laten werken.

"Mensen zijn van nature transactiegericht," zegt Stonor. "Een historisch fundament van de stad is dat zij zich heeft ontwikkeld uit een toegankelijk raster van straten, zelfnavigeerbaar, en op redelijke afstand van werk en de eerste levensbehoeften. Dit model begon zo'n 150 jaar geleden af te breken."

"Onze missie is om deze mensgerichte principes te herstellen in stedelijke centra, maar op een manier die duurzaam en schaalbaar is om de enorme groei die komen gaat te accommoderen."

Stonor's back-to-basics benadering van mensgericht stedelijk ontwerp begint altijd met observatie en op feiten gebaseerde gegevens.

Hij prijst zijn wereldwijde team van collega's die pionierswerk hebben verricht op het gebied van stedelijke modellering, het creëren van algoritmen en digitale tools om te helpen bij het werk van Space Syntax. Maar hij is onvermurwbaar in het verheffen van de antropologische dimensie van zijn streven, en gaat zelfs zo ver dat hij een stad vergelijkt op basis van Space Syntax' eigen 'Toegankelijkheidsindex'.

"Op het gebied van stedenbouw bevinden we ons nu ergens anders dan een paar decennia geleden,” vertelt Stonor. "Onze plannen zijn nu veel meer gericht op de mens, geïnformeerd door een breed scala aan publieke en private datasets die ons vertellen hoe mensen zich verplaatsen, waar ze transacties doen... zelfs waar ze criminaliteit plegen."

Stonor's ontwerpen brengen mensen terug naar het straatniveau waar transacties natuurlijk zijn. Hij vermijdt lange, snelle verkeersaders die steden verdelen en segregeren, en kiest in plaats daarvan voor voetgangersgebieden en buurten die opnieuw met elkaar verbonden zijn.

Hij wil minder auto's, minder CO2-uitstoot en meer voetgangers in de geest van één van zijn bewonderde collega's, de Deense architect Jan Gehl, een toonbeeld van voetgangersgericht stadsontwerp. En hij houdt van schaduwrijke bomen, vooral in dorre steden om de temperatuur op straat te verlagen en mensen weer naar de pleinen, esplanades, piazza's en bazaars te lokken waar ze thuishoren.

Stonor is fel gekant tegen het ontwerpen in isolement, een aandoening die volgens hem heeft bijgedragen tot veel slecht functionerende stedelijke centra van de moderne tijd.

"Succesvolle stadsplanning vereist samenwerking in een vroeg stadium met degenen die weten hoe de lagen van een stad werken - haar 'systeem van systemen'; netwerken voor het verplaatsen van mensen, energienetwerken, communicatienetwerken en wegennetwerken," betoogt hij.

Op dezelfde manier vereisen traditionele opvattingen over hoe nieuwe en bestaande stadsgebouwen worden ontworpen en gebruikt nauwere samenwerking met hun eigenaars, beheerders en gebruikers, merkt Tessina Czerwinski op, programmadirecteur voor slimme en duurzame steden bij KONE.

"Gewoonlijk hebben we gebouwen in steden gepland voor specifieke doeleinden met een geprojecteerd vooruitzicht van 50 tot 100 jaar. Dit is veranderd."

"Technologische vooruitgang, veranderingen in demografie en verschuivingen in bedrijfspatronen benadrukken het belang van een nieuwe levenscyclusbenadering van gebouwen; veerkrachtiger, beter verbonden, milieuvriendelijker en eenvoudig aanpasbaar voor nieuw gebruik."

"Gebouwen zijn het geraamte van een stad", zegt Czerwinski. "En hoe we technologie aanboren om ze te gebruiken en ermee te verbinden, maakt een verschil voor de menselijke ervaring van toekomstige steden."

De mate waarin een op de mens gericht stadsontwerp kan slagen hangt in hoge mate af van betrouwbare gegevens, meent Stonor. Het verschaft lang gezocht begrip over menselijk gedrag dat voorheen ontbrak.

Zijn punt kon nauwelijks duidelijker worden gemaakt door intrigerende gegevens die KONE heeft gedeeld.

"We verplaatsen elke dag meer dan één miljard mensen," merkt Czerwinski op. "Onze gegevens vertellen verhalen over menselijk gedrag, veranderende leefstijlpatronen en het opbouwen van veerkracht door samenwerking."

Een recent voorbeeld dat KONE deelde, waren gegevens over liftgebruik van grote steden in tijden van de Covid-19 pandemie en de reactie hierop sinds het begin van de pandemie.

"Het vertelde ons welke infrastructuren veerkrachtig en missiekritisch zijn, en wat dit betekent voor de levenscyclus van een buurt," voegt Czerwinski toe.

"Met behulp van technologie - en in nauwe samenwerking met onze klanten en partners - kunnen we een vlottere people flow creëren, niet alleen in en tussen gebouwen, maar ook in buurten en steden in het algemeen. Door deze multidimensionale aanpak kan onze stedelijke omgeving veerkrachtiger worden."

Lees meer op Financial Times (in het Engels):

Next-level cities – What lifts can teach us about the pandemic, and about the future of our cities